Anatomy

Λεονάρντο, ο Ανατόμος

Τα ανατομικά σχέδια του Leonardo, συνίστανται σε διακόσια φύλλα, τα οποία φυλάσσονται  στη Βασιλική Βιβλιοθήκη του Winstor. Σχετικά με αυτά τα φύλλα υπάρχουν θαυμάσια σχέδια και διαγράμματα, τα οποία συνοδεύονται από πολλές σημειώσεις και επεξηγήσεις, πάνω στα οποία καταβάλλεται προσπάθεια λειτουργικής προέκτασης και ερμηνείας τους, κυρίως όσον αφορά τις ανατομικές δομές.

Ο Leonardo στήριξε τις ανατομικές μελέτες του επί δέκα εννέα συνολικά νεκροτομές τις οποίες ο ίδιος πραγματοποίησε από το 1489 έως το τέλος της ζωής του. Η μία από αυτές πραγματοποιήθηκε στις 9 Απριλίου του 1503  στο Νοσοκομείο  της Φλωρεντίας Santa Maria Νυοva, ενός γέρου, ο οποίος υπερέβη το εκατοστό έτος της ηλικίας του. Οι ανατομικές   παρατηρήσεις του περιέγραψαν μια  σειρά σχεδίων και σημειώσεων, οι οποίες  αναφέρονται σε  όλα τα όργανα και τα μέλη του ανθρώπινου σώματος. Στη συνέχεια, οι ανατομικές  γνώσεις του εμπλουτίστηκαν  στο Μιλάνο μέσω της επικοινωνίας αυτού μετά του Marcantonio della Torre, ο οποίος του παρείχε όλο το θεωρητικό υπόβαθρο των ανατομικών γνώσεων της εποχής του.

Ο Leonardo μέσω των ανατομικών μελετών του, ο Leonardo προσπάθησε  να καταδείξει την αξία της συνθέσεως του όλου από τα επί μέρους, κατ' αναλογία προς τη σύνθεση του μακρόκοσμου εκ του μικρόκοσμου, ενώ εισήγαγε ένα νέο διδακτικό τρόπο στην Ιατρική. Οι προγενέστεροι ανατόμοι περιέγραφαν με το γραπτό λόγο τις ανατομικές δομές, ο Leonardo προέβη στην περιγραφή  μέσω της σχηματοποίησης, η οποία έτεινε να είναι όσο το δυνατόν πλησιέστερη προς την πραγματικότητα.

Η σχηματοποίηση αυτή των ανατομικών δομών του ανθρώπινου σώματος κατέστησε αντιληπτή κατά τρόπο σαφή και συγκεκριμένο την δομή του ανθρωπίνου σώματος, τόσο σε  σπλαχνικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο οστικών δομών μυών και αρθρώσεων. Ο Leonardo  παράλληλα προσπάθησε να περιγράψει με τα σχέδια του τις ανατομικές διαφορές του ανθρωπίνου σώματος σε συνάρτηση με την ηλικία του ατόμου. Έτσι ασχολήθηκε με την περιγραφή του εμβρύου, εντός και εκτός της μήτρας, του παιδιού, του ενήλικου και του γέροντος, προσπαθώντας  να υπογραμμίσει τις υπάρχουσες διαφορές.

Σε όλο το ανθρώπινο σώμα προσπάθησε να καταδείξει την υπάρχουσα ενότητα μεταξύ των επί μέρους οργάνων και την συμμετοχή τους στις κινητικές εκφράσεις του ατόμου και στις μηχανικές και υδροδυναμικές τροποποιήσεις οι οποίες συμβαίνουν σε αυτό κατά τη διάρκεια της κίνησης. . Παράλληλα, για να καταστήσει αντιληπτή την λειτουργικότητα του ανθρωπίνου σώματος και την κινητική συμπεριφορά των ιστών, οι οποίοι στο σύνολό τους συγκροτούν το κινητικό σύστημα του ανθρώπου, ο Leonardo προέβη στην κατασκευή φυσικών και μηχανικών προτύπων. Μία από αυτές αποτελεί η κατασκευή του μηχανικού προτύπου της καρδιάς, για να καταστήσει εποπτικό τον τρόπο της λειτουργίας αυτής, το οποίο σε περίπτωση ανάγκης θα μπορούσε να υποκαταστήσει την φυσική καρδιά, και να διατηρήσει την κυκλοφορία του αίματος και κατ' επέκταση την επιβίωση του ανθρώπου. Στην μηχανική καρδιά σχεδίασε διάφορους τύπους βαλβίδων, για να βρει τον καταλληλότερο τύπο, ο οποίος θα επέτρεπε την πλήρη αποφυγή παλινδρόμησης.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και πρωτοποριακό το γεγονός ότι ο Leonardo προέβαινε σε αναδομήσεις και ανασχηματισμούς του ανθρωπίνου σώματος, προσπαθώντας να ανακαλύψει τον ιδανικό συνδυασμό των οργάνων, ο οποίος θα επέτρεπε την καλύτερη δυνατή λειτουργικότητα του όλου οργανισμού. Συγχρόνως στα σχέδια του προσπαθούσε να μεταβάλει τα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου προσώπου για να δώσει τη μεγαλύτερη δυνατή εκφραστικότητα και την πληρέστερη αρμονία επί τη βάσει των αναλογιών και των επί μέρους συμμετριών αυτών.

 

Ανατομικά Σχέδια

Το ταλέντο  του Λεονάρντο στον καλλιτεχνικό τομέα και η ικανότητα πλήρους αποτύπωσης της πραγματικότητας, υπήρξε ιδιαιτέρως χρήσιμη στο πλαίσιο ενασχόλησης του με την ανατομία. Κάνοντας έτσι περισσότερα από 200 σχέδια ανατομίας, μετά από εκτενή μελέτη του σε ανθρώπινα πτώματα, , ετοιμάστηκε να δημοσιεύσει μια θεωρητική εργασία, μαζί με τον Marcantonio. Ωστόσο, το βιβλίο του δημοσιεύθηκε το 1680 (161 χρόνια μετά το θάνατό του) με τίτλο «Πραγματεία περί ζωγραφικής».

Οι λεπτομερείς εικόνες του Leonardo επέτρεψαν πολλές μελέτες του ανθρώπινου σκελετού. Ήταν ο πρώτος που περιέγραψε τη μορφή «διπλό S» της σπονδυλικής στήλης. Μελέτησε, επίσης, τη κλίση της λεκάνης και το ιερό οστό και τόνισε ότι το ιερό οστό δεν ήταν ενιαίο, αλλά αποτελείται από πέντε συνοστεωμένους  σπονδύλους. Αυτός έκανε τομές στο ανθρώπινο κρανίο και σχεδίασε τομές του εγκεφάλου την εγκάρσια, την οβελιαία και τη μετωπική.

Δεν ενδιαφέρθηκε μόνο για τη δομή αλλά και για τη λειτουργία. Εκτός του ότι ήταν ένας ανατόμος ο Leonardo ήταν και φυσιολόγος. Μελέτησε τα εσωτερικά όργανα, σχεδίασε λεπτομερείς εικόνες  της καρδιάς, των πνευμόνων, του μεσεντερίου, του ουροποιητικού συστήματος, των γεννητικών οργάνων, των μυών του τραχήλου της μήτρας και μια λεπτομερής διατομή της συνουσίας.  

Ακόμη, το ενδιαφέρον του για το κεφάλι πιθανότατα προέκυψε από τις μελέτες του για την οπτική. Κατάλαβε ότι οι άνθρωποι βλέπουν τα πράγματα με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τη σχετική θέση τους. Η μελέτη του για το ανθρώπινο μάτι ήταν μια φυσική επέκταση του έργου του.  Ένα από τα σκίτσα του Λεονάρντο από το 1489 συγκρίνει το ανθρώπινο κεφάλι με ένα κρεμμύδι, και ίσως αναφέρεται στη πολυπλοκότητα των στρωμάτων 

Η σύγκριση του κεφαλιού με ένα κρεμμύδι μπορεί να φαίνεται περίεργη σε μας σήμερα. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, το νοσηλευτικό προσωπικό χρησιμοποιούσε συχνά "φυσικά" φάρμακα για διάφορες ασθένειες. Για παράδειγμα, τοποθετώντας ένα ψητό κρεμμύδι στο εξωτερικό θεράπευαν μια μόλυνση αυτιών. Η σύγκριση, λοιπόν του Leonardo ανάμεσα σε ένα κεφάλι και ένα κρεμμύδι δεν ήταν τόσο παράξενη για την εποχή του.

              Ο Leonardo έχει δώσει επίσης ιδιαίτερη προσοχή στο μυϊκό σύστημα, όπως μπορούμε να δούμε σε πολλά από τα σκίτσα του. Μερικά από τα πρώτα του σχέδια ανατομίας δείχνουν εξαιρετικά μυώδεις άνδρες. Ενώ αργότερα τα σκίτσα επικεντρώνονται περισσότερο στην ανατομική λεπτομέρεια. Μια σειρά από σχέδια ώμου του 1511 δείχνουν τεράστια λεπτομέρεια σχηματικά στα στρώματα σχεδίασης που απεικονίζουν το δέρμα, τα οστά, τους μύες, και τον περιβάλλοντα ιστό και τα παρουσιάζουν ως ένα περίπλοκο δίκτυο. Πλιότεροι πίνακες του Λεονάρντο δείχνουν την ίδια γοητεία με τις μυϊκές ομάδες, οι οποίες δημιουργούν τον ορισμό του γλυπτού.

               Η δαιμόνια παρατηρητικότητα του Λεονάρντο, και κάποιες δεξιότητες του, καθώς και η σαφήνεια της απεικόνισης των δομών των οστών,  τον κατέστησαν ένα πολύ ικανό ανατόμο. Ωστόσο, η απεικόνιση εσωτερικών μαλακών ιστών του σώματος είναι λανθασμένη με πολλούς τρόπους, που δείχνουν ότι οι έρευνες του πιθανώς παρεμποδίζονταν από την έλλειψη τεχνικών διατήρησης των πτωμάτων, τα οποία εκμεταλλευόταν για τη πραγματοποίηση των μελετών του.